به اعتقاد روان‌شناسان، مهم‌ترین دوران شکل گیری شخصیت کودک اززمان تولد تا هفت سالگی اوست و اثرات این دوران تا سالیان سال همچنان باقی می‌ماند. کودک از سال‌های نخستین زندگی، رفتارها، برخوردها، ارتباطات، اعمال و حرکات اعضای خانواده بویژه والدین را اقتباس کرده و درصدد درونی ساختن آن برمی‌آید.
تصویر آشنایی کودکان با مفهوم حجاب از ۴سالگی
ین موضوع بتدریج جای خود را به همانندسازی با والد همجنس می‌دهد و به این طریق کودک رفتار جنس خویش را از پدر یا مادر می‌آموزد بنابراین کوتاهی والدین در تربیت اصولی کودک در این دوران موجب سرکشی، نافرمانی، ناسازگاری و بروز هرگونه ضعف و آسیب تربیتی در آینده کودک می‌شود و بی‌تردید ظهور این ناهنجاری‌ها نشان‌دهنده ناتوانی والدین در تربیت صحیح فرزندان است.
یکی از این کوتاهی‌ها بی‌توجهی والدین به باورهای دینی و انجام رفتارهای خارج از محدوده مجاز شرعی است که زمینه را برای ضربه‌زدن به شخصیت دینی کودک آماده کرده و او را در بزرگسالی به فردی مخالف و حتی ستیزه‌جو با ارکان دینی تبدیل می‌کند.
اکنون بسیاری از خانواده‌ها از وضع پوشش فرزندانشان راضی نیستند و اغلب نارضایتی خود را با تحمیل پوشش‌های افراطی به فرزندان خود نشان می‌دهند و در مقابل هم با پافشاری و مقاومت‌های خودسرانه فرزندان نسبت به این امر الزام‌آور اسلامی روبه‌رو می‌شوند.
اما بنا به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین نصیر عابدینی، کارشناس ارشد روان‌شناسی، مهم‌ترین دوران برای آشنا کردن فرزندان با مقوله حجاب کودکی است.
او با اشاره به این‌که چهار یا پنج سالگی بهترین زمان برای آشنایی کودک با مفهوم حجاب است، می‌گوید: هرچند حجاب از سن تکلیف بر دختر واجب می‌شود، ولی بسیار منطقی به نظر می‌رسد که یک دختر ۹ ساله به یکباره نتواند باحجاب شود، بلکه باید از سنین کودکی بسته به شرایط روحی، روانی، عاطفی و همچنین خانوادگی به جذاب‌سازی حجاب در نظر دختر پرداخت و هر از گاهی از او خواست چادر یا روسری را همچون سایر لباس‌ها تجربه کند. عابدینی به خانواده‌ها تاکید می‌کند از تحمیل اجباری حجاب در سنین قبل از بلوغ به فرزندان پرهیز کنید، اما ترغیب و تشویق به آن را پشت گوش نیندازید.
به گفته کارشناسان دینی، برای پرداختن به مسأله حجاب کودکان، اولین قدم مقید بودن بزرگ‌ترها به رعایت پوشش اسلامی و حفظ ارکان دینی است و تا زمانی که خانواده‌ها خود را موظف به رعایت آن نکنند، نمی‌توانند برای آموزش فرزندان قدم مثبتی بردارند.
نماز خواندن، تلاوت قرآن، حفظ حجاب در برابر نامحرمان، معاشرت با خانواده‌های متدین و مذهبی، جدا کردن اتاق و بستر خواب از کودکان، رعایت حد و مرز پوشش و آرایش والدین در برابر فرزندان، شرکت در محافل مذهبی در ایام محرم و ماه رمضان و… از جمله مواردی است که کودکان آینه‌وار از آن تقلید و الگوبرداری می‌کنند.
روان‌شناسان با اعتقاد به این‌که کودک در خردسالی نمی‌تواند با استدلال و برهان‌های منطقی موضوع مهمی چون حجاب را درک کند، می‌گویند آموزش حجاب باید دوست‌داشتنی و لذتبخش باشد، چراکه ارائه تحمیلی، سرد و خشک آن موجب عصیان، لجبازی و بی‌رغبتی کودک می‌شود.
کودک زیر هفت سال را به حال خود رها نکنید
نصیرعابدینی در پاسخ به این پرسش که در برخی روایات اسلامی آمده است که هفت سال اول زندگی کودک آزادی و بازی است و بر این اساس بسیاری از خانواده‌ها به کودک آزادی بی‌حد و حصر، بدون کوچک‌ترین محدودیتی داده و در کل نسبت به رفتارهای نادرست و خلاف ادب او بی‌تفاوتند، می‌گوید: در برخی روایات اسلامی داریم که «الولد سید سبع سنین» یعنی کودک تا هفت سال حاکم است. اما خانواده‌ها بدانند که این حاکمیت به معنای آزادی کامل نیست و کودکان باید در سنین سه تا شش سالگی با مفهوم عمیق مسوولیت‌پذیری البته با قواعد سهل‌گیرانه به‌همراه تشویق آشنا شوند. نظم آموزی به کودکان در این سنین بسیار اهمیت دارد و باید کودک را با قوانینی که در حد خودش وضع شده آشنا ساخت. این قوانین هرچند اندک را باید به‌صورت آشکار و روشن بیان کرد. البته این را بدانید در هنگام آموزش، کودک را تحت فشار قرار ندهید یا کاری را که از توانش خارج است به او نسپارید.
از شش سالگی آموزش نماز را شروع کنید
این روان‌شناس ادامه می‌دهد: همزمان که بحث تادیب کودک از سه سالگی شروع می‌شود، تمایل او به بازی نیز پدیدار می‌گردد. در واقع بیشتر تجربه‌هایی که کودک در زمینه‌های مختلف در هفت سال اول زندگی کسب می‌کند از طریق بازی است.
حجت‌الاسلام عابدینی در قالب یک مثال توضیح می‌دهد، بهترین لحظات زندگی امام حسن(ع) وامام حسین (ع) زمان بازی ایشان با رسول اکرم(ص) یا پدر بزرگوارشان علی(ع) در هنگام به سجده رفتن در حین نماز و سوار‌شدن بر پشت ایشان بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در کنار بازی با نماز هم آشنا می‌شدند. عابدینی به خانواده‌ها توصیه می‌کند نماز را از پنج شش سالگی در خلال بازی به فرزندانتان آموزش دهید، چرا که در این سنین حس مذهبی کودک بیدار شده و می‌تواند نماز را بفهمد.
وی تاکید می‌کند در این مرحله، آموزش چندان جدی نبوده و مواخذه‌ای هم در کار نیست. رفتارشناسان می‌گویند بهترین زمان برای القای آموزه‌های دینی به کودک در زمان شادابی اوست.
خواب‌آلودگی و کسالت موجب اضطراب و مقاومت روانی کودک می‌شود. همچنین آنان توصیه می‌کنند برای ترغیب کودک به نماز امکانات جذابی چون سجاده زیبا، تسبیح، چادر، مقنعه و قبله‌نما عوامل موثری برای ترغیب به انجام آموزه‌های دینی است.
عابدینی با توجه به بازی‌های رایانه‌ای آموزشی و قرآنی که امروزه دررده سنی سه تا هفت سال در اختیار کودک قرارداده می‌شود، می‌گوید: موافق بازی‌های رایانه‌ای نیستم؛ حال این بازی‌ها محتوای قرآنی داشته باشد یا غیرقرآنی. چراکه کودک به دستگاهی به نام رایانه سپرده می‌شود که بسیار آسیب‌زا به نظر می‌رسد. در واقع ما به نوعی بی‌دلیل رایانه را وارد فضای روانی کودک می‌کنیم.
کودک ما شاید چند روز یا چند ماه بازی رایانه‌ای قرآنی را انجام دهد، ولی بعد از مدتی هزاران برنامه متفرقه سر و کله‌اش در ذهن کودک باز می‌شود. رایانه‌ها امروز همچون «اسب تروا» بی‌سر و صدا در حال فتح ذهن کودکان و نوجوانان ما هستند و در کسری از دقیقه با مفاهیمی آشنا می‌شوند که تا پایان عمر قابلیت حذف ندارند. او بازی‌هایی چون کشتی گرفتن کودکان مثل کشتی گرفتن امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با یکدیگر را برای تخلیه انرژی‌های مازاد در گروه بازی‌های مفید می‌داند و تاکید می‌کند که در روایات امر به برگزاری مسابقه بین کودکان توصیه شده است.
از سه سالگی اجازه گرفتن را آموزش دهید
حجت‌الاسلام والمسلمین عابدینی نکته مهم دیگری را که آموزش آن در هفت سال اول زندگی کودک ضروری است، اجازه گرفتن هنگام ورود به اتاق خصوصی والدین و جدا‌کردن بستر خواب کودک از پدر و مادر عنوان می‌کند و می‌گوید: از همان زمانی که کودک به اصطلاح عقل‌رس می‌شود، یعنی از حدود سه چهار سالگی باید اتاق اختصاصی پدر و مادر در ذهن کودک جا بیفتد.
برای حساسیت زدایی این موضوع، در ورودی اتاق باید در بیشتر مواقع حتی زمانی که کسی در آن نیست یا زمان‌هایی که پدر و مادر یا پدر به تنهایی در آن هست، بسته باشد. باید از کودک خواست برای ورود به این اتاق در بزند و بعد از اجازه وارد شود.
به گفته آسیب‌شناسان، مشاهده روابط جنسی والدین از سوی کودک، پایه‌ای برای ذهن او می‌شود که از حدود نوجوانی که غرایز او بیدار می‌شود به یاد آن صحنه‌ها یا شنیده‌ها بیفتد و آن شرایط برای او معنی دار و به آن امر راغب گردد.
فاخره بهبهانی
https://jamejamonline.ir
