حساسیت غذایی چیست؟
برترین ها: یکی از وظایف دستگاه گوارش انتخاب موادغذایی اصلی برای رشد سلولی و همزمان دفاع در برابر میکروب‌ها و پاسخ مناسب ایمنی در مقابل پروتئین‌های غذایی است که می‌توانند تظاهرات آلرژی غذایی ایجاد کند. در آلرژی غذایی پاسخ ایمنی به دلایل مختلف ژنتیک و محیط درست عمل نمی‌کند و کودک در تماس یا مصرف موادغذایی واکنش نشان می‌دهد. ثابت شده است، وقتی یکی از والدین آلرژی دارد، کودک حدود ۲۵ تا ۳۰درصد و اگر هر ۲ والد مبتلا به آلرژی باشند، کودک بین ۶۰ تا۶۵ درصد به آلرژی مبتلا می‌شود. بنابراین یکی از علل اولیه آلرژی، وجود این سابقه در خانواده است اما عوامل متعددی می‌تواند آلرژی ایجاد کنند.
حساسیت غذایی چگونه خود را نشان می‌دهد؟
معمولا انسان سالم تنها ۲ درصد مواد آلرژی‌زایی را که مصرف می‌کند، جذب می‌کند و بقیه را به‌دلیل سدهای مخاطی که وجود دارد، دفع می‌کند. حالا اگر هر کدام از سدهای دفاعی (مثلا اسیدیته معده) شکسته شود، ممکن است جذب آلرژن‌ها افزایش یافته و آلرژی غذایی کودک بیشتر شود، همچنین ممکن است مصرف برخی غذاها با هم میزان آلرژی‌زایی را بیشتر یا کمتر کند. یکی از بارزترین نمودهای آلرژی غذایی، تظاهرات گوارشی است که می‌تواند از عدم‌تحمل غذایی تا فرم شدید آلرژی متغیر باشد. معمولا آلرژی‌های پوستی، تنفسی و غذایی به هم مربوط هستند و کسی که آلرژی تنفسی دارد، می‌تواند آلرژی غذایی هم داشته باشد. ضمن آن‌که آلرژی‌ها قابلیت تبدیل شدن به یکدیگر را دارند. شایع‌ترین موادغذایی که کودکان می‌توانند به آن آلرژی داشته باشند شامل شیر گاو، تخم‌مرغ، گندم، بادام زمینی، سویا و غذاهای دریایی است. توصیه می‌شود آلرژی کودکان در سنین پایین درمان و کنترل شود تا در آینده از ابتلا به آلرژی‌های دیگر جلوگیری شود.
عدم‌تحمل غذایی را با آلرژی اشتباه نکنید
گاهی اوقات عدم‌تحمل غذایی با آلرژی اشتباه می‌شود. یکی از شایع‌ترین این موارد عدم‌تحمل به شیر است. در بچه‌ها این مسئله می‌تواند به‌دنبال یک عفونت ویروسی یا عفونت دستگاه گوارشی اتفاق بیفتد. به‌دنبال این عفونت دستگاه گوارش تا مدتی آنزیمی به نام لاکتاز را تولید نمی‌کند و بنابراین کودک نمی‌تواند شیر را تحمل کند که این، عدم‌تحمل غذایی نامیده می‌شود. فرم دیگری از واکنش‌های غذایی که ممکن است اتفاق بیفتد به شکل مسمومیت‌هاست که نباید با آلرژی‌های غذایی اشتباه گرفته شود. ممکن است کودک یک بار مثلا در یک رستوران چینی غذا خورده باشد یا ماهی مانده خورده باشد و دچار واکنش‌های آلرژی شود که در این صورت نباید آن را به حساب حساسیت به ماهی گذاشت.
در برخورد با حساسیت چه باید کرد؟
پزشک ابتدا باید شرح حال دقیق از کودک بگیرد تا فهرستی از غذاهایی که مصرف کرده داشته باشد تا بتواند ارتباط این علائم را با ماده غذایی مورد نظر پیدا کند. تست‌های تشخیصی که به‌صورت تست پوستی و تست‌های خونی انجام می‌شود هم می‌تواند راه تشخیص را ساده‌تر کند. به‌عنوان مثال برای شیرخواری که در حال خوردن شیر خشک است در صورتی که قبلا شیر مادر مصرف می‌کرده و دچار ضایعات پوستی مانند اگزمای پوستی شده است اگر شیر خشکش بر پایه سویا باشد، می‌تواند کمک کند که حساسیت به سویا تشخیص داده شود. ضمن آن‌که تعداد زیادی از کودکانی که حساسیت به شیر گاو دارند، حساسیت به سویا نیز دارند. این واکنش متقاطعی است که بین شیر و سویا وجود دارد و می‌تواند بین موادغذایی مختلف وجود داشته باشد. برای هر بیماری بسته به شرح حال خانوادگی علائم و تست‌هایی که انجام می‌شود تشخیص آلرژی داده می‌شود. به‌طور کلی و بدون انجام اقدامات تشخیصی نمی‌توان گفت کودک این موادغذایی را نباید استفاده کند. در کل رژیم‌هایی که داده می‌شود که در آن چند ماده غذایی حذف می‌شود، درست نیست.
شیر گاو چگونه ایجاد حساسیت می‌کند؟
پروتئین‌های شیر گاو، از نخستین پروتئین‌های غذایی بیگانه است که توسط شیرخواران دریافت می‌شود و مسئول بیشترین واکنش‌های آلرژی غذایی در شیرخواران و کودکان است. علائم آلرژی به شیر گاو معمولا تا ۳ سالگی از بین می‌رود. پروتئین‌های اصلی شیر گاو کازئین و وی پروتئین هستند که بیشترین آلرژی‌زایی به کازئین است.
علائم این نوع حساسیت می‌تواند از تحمل گوارشی به‌صورت استفراغ، وزن نگرفتن و تظاهرات پوستی به شکل اگزماهای پوستی تا علائمی مانند مشاهده خون در مدفوع باشد. علائم تنفسی مانند خس‌خس سینه هم می‌تواند در این حساسیت وجود داشته باشد که البته نادر است.
راه درمان حساسیت با شیر گاو
راه درمان بستگی به سن درگیری با این حساسیت دارد؛ معمولا ۵۰ درصد بچه‌ها تا یک سالگی حساسیت به شیر گاو را از دست می‌دهند اما اگر تشخیص قطعی درباره حساسیت به شیر گاو داده شود معمولا ماده غذایی مورد نظر باید حذف شود. برای کودکانی که این حساسیت تا بعد از ۳ سالگی باقی می‌ماند، احتمال از بین رفتن این نوع حساسیت کمتر می‌شود و در این صورت باید تحت نظر یک فوق تخصص قرار بگیرند تا اگر علائم‌شان شدید است در موردشان حساسیت‌زدایی انجام شود.
نکته: باید به این نکته توجه داشت، فردی که به شیر گاو حساسیت دارد معمولا به شیر دیگر گروه‌های حیوانی نیز آلرژی دارد و معمولا یک نوع واکنش متقاطع بین شیرهای مختلف مثل بز، گوسفند و گاو وجود دارد. در این میان کمترین واکنش متقاطع بین شیر گاو و شیر مادیان است.
پروتئین تخم‌مرغ، عامل آلرژی
بیشتر کودکان نسبت به پروتئینی که در سفیده تخم‌مرغ وجود دارد و بعضی دیگر نسبت به پروتئین زرده تخم‌مرغ حساسیت نشان می‌دهند. از جمله علائم حساسیت به تخم‌مرغ را می‌توان علائم پوستی مانند کهیر و اگزما، علائم گوارشی مانند اسهال و استفراغ، علائم تنفسی مانند خس‌خس سینه برشمرد. در موارد نادر، کودک به واکنش‌های حساسیتزای بسیار جدی مبتلا می‌شود که می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شود. در این صورت مراقبتهای فوری پزشکی لازم است، زیرا کودک ممکن است مشکلات سیستمی مانند مشکلات تنفسی و افت فشار خون و کاهش سطح هشیاری پیدا کند. البته این نوع واکنش با هر نوع ماده غذایی می‌تواند دیده شود. درصورت بروز چنین علامتی کودک نباید هیچ‌گاه ماده غذایی مورد نظر را مصرف کند. اگر کودک از شیر مادر تغذیه کند و مادر تخم‌مرغ مصرف کند نیز ممکن است در کودک ایجاد اگزما یا دیگر علائم حساسیتی کند.
راه درمان حساسیت به تخم‌مرغ
بهترین روش برای درمان حساسیت به تخم‌مرغ پرهیز از خوردن آن یا غذاهای محتوای آن است. والدین باید در این امر به کودکان کمک کنند. بعضی از کودکان دیرتر حساسیتشان به تخم‌مرغ را از دست می‌دهند. برخی کودکان تخم‌مرغ پخته شده یا شیر جوشیده در دمای بسیار بالا و به‌مدت طولانی را می‌توانند تحمل کنند. گرمایی که حین پختن کیک وجود دارد، آلرژی‌زاهای موجود در تخم‌مرغ را تعدیل می‌کند و به این طریق از بروز واکنش در برخی کودکان حساس به تخم مرغ، جلوگیری می‌کند. بهتر است در خانواده‌های آلرژیک خوردن تخم‌مرغ را تا پایان ۱۸ ماهگی و شیر گاو را تا پایان یک سالگی به تاخیر بیندازند.
غذاهای دریایی قبل از یک‌سال ممنوع
حساسیت به غذاهای دریایی محدودیت سنی ندارد و از زمانی که کودک شروع به خوردن غذا کند، ممکن است این حساسیت ایجاد شود اما قبل از یک سال کودک نباید از غذاهای دریایی استفاده کند. در سفره ایرانی بیشتر این غذاها را ماهی و میگو تشکیل می‌دهد. ماهی با تاثیر بر اعصاب پاراسمپاتیک حرکات بدن را سست می‌کند. ماهی پروتئینی به نام پاراآلبومین دارد که علت اصلی حساسیت به ماهی است. در سخت‌پوستان و میگو نیز تروپومیوزین عامل آلرژی محسوب می‌شود. اگر به فرض کودکی حساسیت تنفسی به سوسک یا ماهی داشته باشد، ممکن است با خوردن میگو هم دچار مشکل شود، چون پروتئین‌شان مشترک است اما باید به این نکته توجه داشت که فقط یک پروتئین عامل حساسیت نیست و چند نوع پروتئین مسئول آلرژی به میگو یا ماهی شناخته شده است.
راه درمان حساسیت به ماهی و میگو
استفاده از غذاهای دریایی قبل از یک سالگی باید پرهیز کرد و در صورتی که کودک بعد از این سن نسبت به این موادغذایی حساسیت نشان داد، باید این ماده غذایی از رژیم غذایی کودک حذف شود تا رفع حساسیت انجام شود. توصیه می‌شود، کودکان خانواده‌هایی که در آن‌ها سابقه آلرژی وجود دارد تا پایان ۳ سالگی از مصرف غذاهای دریایی خودداری کنند.
حساسیت به بادام زمینی
حبوبات معمولا چندان آلرژی‌زا نیست و از این خانواده می‌توان به بادام زمینی اشاره کرد که شایع‌ترین علت ایجاد حساسیت غذایی در کودکان کمتر از ۴ سال است. حساسیت به بادام زمینی واکنشی است که به فاصله کوتاهی پس از برقراری تماس با بادام زمینی یا محصولات حاوی آن پیش می‌آید و ناشی از پادتن‌های IgE مقابل پروتئین‌های بادام زمینی است. علائم شامل کهیر در کنار دهان، جایی که بادام زمینی با پوست تماس پیدا کرده یا کهیر عمومی‌تر در جاهای دیگر بدن است. نشانه‌های دیگر دل درد و استفراغ یا نشانه‌های تنفسی «آنافیلاکسی» است که بعد از خوردن محصول حاوی بادام زمینی ظاهر می‌شود.
درمان حساسیت به بادام زمینی
هیچ روشی وجود ندارد که بتواند تضمین کند، کودکی دچار حساسیت به بادام زمینی نشود. بعد از تشخیص حساسیت از طریق تست‌های پوستی و خونی و تایید آن، کودک باید از خوردن این ماده غذایی به هر شکل خودداری کرده و حتی کره بادام‌زمینی هم می‌تواند ایجاد حساسیت کند، بنابراین در انتخاب کره، تنقلات و سایر موادغذایی باید به برچسب غذایی محصولات دقت شود.
مصرف شیر خشک تنها با تجویز پزشک
خیلی از والدین به کودکان‌شان شیرخشک می‌دهند. شیرخشک‌ها از هر نوعی که باشند، پروتئین شیر گاو دارند که همان ممکن است در کودکان ایجاد آلرژی کند و تقریبا همان علائم حساسیت به شیر گاو با خوردن شیر خشک نیز بروز کند.
راه درمان
به‌طور کلی توصیه می‌شود تمام بچه‌ها از شیر مادر تغدیه کنند، به خصوص بچه‌های آلرژیک چون شیر مادر در تکامل سیستم ایمنی این کودکان به سمت مقابله با آلرژی‌ها بسیار کمک‌کننده است و درصورت تشخیص پزشک شیر خشک مخصوص تجویز می‌شود.
حساسیت به کیوی
مطابق با تحقیقات انجام شده؛ آمار کودکان مبتلا به آلرژی ناشی از مصرف کیوی در چند سال اخیر رو به افزایش است. در سنین مدرسه، کیوی مسئول ۱۰درصد از موارد حساسیت به میوه‌هاست. یکسری غذاها هستند که ماده‌ای به نام هیستامین دارند که ماده اصلی مسئول خارش و شروع واکنش‌های آلرژی است. موادغذایی مانند بادنجان، گوجه‌فرنگی و کیوی حاوی هیستامین هستند، بنابراین در فردی که هر نوع آلرژی دارد خوردن این مواد می‌تواند آلرژی را تشدید کند ولی ممکن است فرد به پروتئین‌های کیوی حساسیت داشته باشد بنابراین با شرح حال و تست‌هایی که براساس شرح حال انجام می‌شود، می‌توان به تشخیص رسید.
درمان حساسیت به کیوی
معمولا تست پوستی با کیوی خام در اغلب کودکان مثبت است. در برخی کودکان تنها مصرف کیوی خام ایجاد حساسیت می‌کند و انواع پخته آن عارضه‌ای ندارد. افرادی هم هستند که با دست زدن به کیوی دچار خارش در تمام بدن می‌شوند. درمان آن هم شامل پرهیز از خوردن این ماده غذایی است.
مصرف تخم‌مرغ با گندم، حساسیت‌زایی آن را کم می‌کند
تخم‌مرغ اگر به‌صورت کیک مصرف شود گندم پخته می‌تواند بر پروتئین‌های تخم‌مرغ تاثیر گذاشته و میزان آلرژی‌زایی آن را کاهش دهد. این حالت فقط با گندم و تخم‌مرغ ایجاد می‌شود و مثلا با آرد برنج و تخم‌مرغ دیده نمی‌شود. پس موادغذایی می‌توانند روی هم اثر بگذارند. نکته مهم آن است که تخم‌مرغ مانده از تخم‌مرغ تازه آلرژی‌زایی کمتری دارد.
مصرف پرتقال قبل از ۱۰ماهگی ممنوع است
آلرژی نسبت به پرتقال و مرکبات دیگر معمولا کمتر اتفاق می‌افتد اما درصورت ابتلا به‌طور شدید است. در حساسیت به پرتقال تماس با این آلرژن سیستم ایمنی را وادار به تولید ایمونوگلوبولین E می‌کند. علائم حساسیت به پرتقال می‌تواند شامل آبریزش بینی، تحریک چشم، قرمزی و خارش باشد. در موارد نادر هم ممکن است این نوع حساسیت ایجاد «آنافیلاکسی» کند.
راه درمان
به‌دلیل تکامل نیافتن سیستم ایمنی بهتر است حداقل تا ۱۰ ماهگی از قرار دادن موادغذایی مانند پرتقال در رژیم غذایی کودک خودداری شود. این روش، به سیستم ایمنی فرصت می‌دهد تا تکامل پیدا کند اما راحت‌ترین راه درمان پرهیز از ماده آلرژن است. در صورتی که واکنش آنافیلاکسی بروز کند، تزریق آدرنالین ضروری است.
حساسیت به سویا
۱/۱درصد شیرخواران به‌طور کلی به سویا حساسیت دارند ولی شیرخوارانی که به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند در ۳۵-۱۰درصد موارد به سویا حساسیت دارند. شیرخواران زیر ۶ ماه کمتر سویا را از شیرخواران بالای ۶ ماه که عدم‌تحمل شیر گاو دارند تحمل می‌کنند. عدم‌تحمل سویا در شیرخواران زیر ۶ ماه با سابقه فامیلی آلرژی مثبت با تظاهرات شدید گوارشی از قبیل اسهال خونی یا حساسیت غیر وابسته به Ige گزارش شده است. اگر نوزادی در واکنش به خوردن غذای حاوی سویا دچار تنگی نفس شود و به آن توجه نکنند، احتمال ابتلای او به آسم زیاد خواهد بود. پرهیز کامل و طولانی از خوردن غذاها و فرآورده‌های حاوی سویا تنها راه پیشگیری از بروز حالات آزاردهنده آن است.
حساسیت به گندم
بسیاری از بچه‌ها با خوردن نان گندم دچار دل درد شده یا کهیر و دانه‌های قرمزرنگی روی پوست‌شان ایجاد می‌شود که این‌ها همه نشانه‌هایی از آلرژی است. این بچه‌ها ممکن است به گندم یا سایر محتویات نان آلرژی داشته باشند.
راه درمان
برای جلوگیری از بروز این علائم مصرف سایر آردها مثل، مصرف آرد سویا و آرد برنج سفید به جای آرد گندم به کودکان توصیه می‌شود البته درصورت حساسیت نداشتن به آن‌ها. پیشنهاد می‌شود؛ تغذیه کمکی با گندم در کودکان «آتوپیک» تا جایی که ممکن است تا یک سالگی به تاخیر بیفتد البته باید بدانیم، پرهیز از این مواد معمولا دائمی نبوده و درصورت تشخیص پزشک فوق تخصص آلرژی پس از مدتی مجددا آن را طبق شرایط خاصی برای بیمار شروع کرده یا برای او حساسیت‌زدایی انجام می‌دهد.
https://www.bartarinha.ir
